HAYVANLARDA ÜREME VE GERLİŞME:

Hayvanlarda çoğunluk eşeyli üreme görülür.

Eşeyli üreyen hayvanlarda üreme sistemleri farklılık gösterir.

HAYVANLARDA ÜREME VE GERLİŞME:

• Hayvanlarda çoğunluk eşeyli üreme görülür.
• Eşeyli üreyen hayvanlarda üreme sistemleri farklılık gösterir.

OMURGASIZLARDA ÜREME:

• Omurgasızların bazılarında cinsiyet cinsiyet ayrılmamıştır.Aynı birey üzerinde hem erkek hem dişi organı bulunur.      Bu gibi canlılara hermafrodit canlılar denir.
• Tırtılların (kutçuklar) çoğu bir böcek türünün larvasıdır.Belli bir süre böyle beslenirler. Daha sonra  koza haline geçerler ,belli bir  süre sonrada ergin birey olarak çıkar. Böceklerde  ve kurbağalarda görülür.
• Yumurtanın embriyonun gelişimini tamamlayacak kadar vitellüsü (besin) yoktur.Döllenmiş yumurtadan ergin fert oluşamaz .Bunun için larva oluşur,dış ortamdaki besinlerle beslenerek esas canlıyı oluşturur.

OMURGALILARDA ÜREME:

• Eşeyli üremeleri; mayoz bölünme ve döllenme olaylarını içerir.
• Hepsi ayrı eşeylidir.Hiçbirinde eşeysiz üreme görülmez.
• Üreme sistemleri boşaltım sistemi ile birleşir ürogenital sistemi oluşturur.
• Eşeyli üreme yapan canlıların üreme sistemleri farklılıklar gösterir.
• Mayoz bölünmede  erke ve dişi gametler oluşur. Dipoid hücrelerden haploid hücreler meydana gelir.(Bütün canlıların gametleri mayozla oluşsa da  mitozla oluşsa da haploid kromozomludur.

Eşey organlarına gonad denir.

Eşey ana hücrelerine gametogonyum denir.

• Gametler oluşurken mayoz bölünme olayı;

Erkek bireylerde testislerde.

Dişi bireylerde yumurtalıklarda olur.

Sperm hücrelerinin oluşmasına spermatogenez, yumurta hücrelerinin oluşmasına oogenez denir.

Döllenme:

• n kromozomlu yumurta ile,n kromozomlu spermin  birleşip çekirdeklerinin  kaynaşmasına döllenme denir.
• Döllenme sonucu oluşan 2n kromozomlu olan yeni hücreye zigot denir.
• Sperm yüzerek yumurtaya yaklaşır.Yumurta kimyasal madde salgılayarak spermin yumurtaya hareketini sağlar.
• Sperm akrozomu ile yumurta örtülerini eritir.Sperm yumurta sitoplazmasına katılır.
• İkinci bir spermin yumurtaya girişini önleyici bir zar oluşur.Bu zara döllenme zarı denir.
• Sperm ve yumurtanın çekirdeği kaynaşınca döllenme tamamlanır.

Spermler yumurtaya ulaştıklarında içlerinden yalnızca bir tanesi yumurtanın koruyucu kabuğunu delmeyi başarır. (1) Spermin yumurtanın içine girmesiyle birlikte yumurtada çeşitli değişiklikler olur ve yumurta diğer spermlere kapanır. (2-3) Son aşamada spermin kuyruk kısmı koparak dışarıda kalır. (4) Döllenme gerçekleşmiştir.

Döllenmenin meydana geldiği yere göre  hayvanlar ikiye ayrılır.

1. DIŞ DÖLLENME YAPANLAR
2. İÇ DÖLELNME YAPANLAR 

1.DIŞ DÖLLENME YAPANLAR :

• Canlı vücudu dışlında gerçekleşen döllenmedir.
• Suda yaşayan hayvanların çoğu (omurgasızlar,balıklar,kurbağalar) sperm ve yumurtalarını suya bırakır.
• Gametlerin birleşmesi ve embriyonun gelişimi suda gerçekleşir.
• Çiftleşme organları yoktur.
• Yumurtaları kabuk içermez ve küçüktür.
• Döllenme şansının arttırmak için çok sayıda sperm ve yumurta bırakılır.
• Gametler aynı zamanda bırakılır.
• Yavru bakımı görülmez.
• Emriyo besin ihtiyacını yumurtada depolanan besinlerden karşılar.
• Oksiyen,sudan difüzyonla alınır,karbondioksit ve amonyak gibi metabolik artıklar difüzyonla suya verilir.

İÇ DÖLELNME YAPANLAR

• Döllenme ,dişi bireyin içinde  yumurta kanalında gerçekleşir.
• Bütün kara hayvanları ile bazı su hayvanlarında (bazı akvaryum balıklarında ,balina,köpek balıklarında…) görülür.
• Özel çiftleşeme organları gelişmiştir.
• Gametler dış ortamın olumsuz etkilerinden korunur.
• Gametlerin döllenme şansı yüksektir.
• Oluşturulan yumurta sayısı az,sperm sayısı fazladır.
• Yumurta ve spermin bırakılma zamanları uyumludur.
• Gelişiminde anne tarafından beslenenlerde yumurtadaki besin miktarı az; gelişimini dış ortamda tamamlayan türlerin yumurtasındaki besin miktarı fazladır.
• Yavru bakımı bazı türlerde az gelişmiş, bazı türlerde çok gelişmiştir.

OMURGALILARDA ÜREME SİSTEMLERİ

• Omurgalılarda üreme sistemi ile boşaltım sistemi birleşmiş bir şekilde bulunur.Buna ürogenitel sistem denir.

Ürogenital sistem= Üreme sistemi  + Boşaltım sistemi

• Bütün omurgalılarda erkek üreme organı testislerdir. Dişi üreme organı ovaryumlardır.
• Türden türe bunların bağlantı kanalları yerleşme biçimleri farklı olduğundan farklılık gösteriri.

Erkek üreme sistemi:

• Testisler ve kanallarından meydana gelir.
• Spermler üreme hücreleridir.
• Testislerde meydana getirilir.
• Memeliler dışında diğer omurgalılarda spermler dışkının ve idrarın atıldığı tek açıklıktan atılır.Bu açıklığa kloak denir.

Dişi üreme sistemi:

• Dişi üreme hücresi yumurtadır.
• Yumurta ovaryumda oluşturulur.
• Çoğu grupta sindirim ve boşaltım artıklarının atıldığı açıklıktan kloaktan dışarıya atılır.
• Dişilerin müler kanalı  hiçbir omurgalıda idrar taşımaz.Bazen müler kanalına yumurta kanalı veya ovidukt denir.

Memelilerde yumurta,idrar ve sindirim artıkları ayrı ayrı kanallardan dışarı atılır.

Balıklık ,kurbağa,sürüngen ve kuşlarda üreme sistemi.

Görülen bazı yapılar:

WOLF KANALI:

• Erkelerde bulunur.
• Memeliler dışındaki omurgalılarda testislerde oluşturulan spermleri taşır.
• Balık ve kurbağalarda idrar ve üremeden sorumlu.
• Kuş ve sürüngenlerde yalnız üremeden sorumlu.

KLOAK:

• Sindirim sisteminin son kısmıdır.Son bağırsak da denir.
• Balık, kurbağa, kuş ve sürüngenlerde sorumlu olduğu işler.

Üreme

Boşaltım

Sindirim

• Bu canlılara tek açıklıklı canlılar da denir.

MÜLLER KANALI (OVİDUKT):

• Memeliler dışındaki omurgalıların dişilerinde yumurtanın oluşturulup,ilerlediği kısımdır.
• Müler kanalı, kloaka açılır.
• Hiçbir dişide idrar bu kanalla taşınmaz.
• Sürüngen ve kuşlarda yumurtanın döllenip, yumurta kabuğunun oluştuğu yerdir.

Omurgalılarda ürogenital sistem

SÜRÜNGEN VE KUŞLARDA EMBRİYONUN KORUNMASINDA VE BESLENMESİNDE İŞ GÖREN ÖRTÜLER:

KORYON ZARI:

• Embriyoyu  ve diğer embriyonik örtüleri en dıştan sarar, korur ve gaz alış-verişini sağlar.
• Solunum organı olarak görev yapar.
• Yumurta akının dağılmasını önler.
• Koryonun görevini memelilerde plasenta ve göbek bağı sağlar.

AMNİYON ZARI:

• Embriyoyu dışarıdan sarar.
• İçi amnion sıvısı ile doludur.
• Embriyoyu sarsıntı ve çarpmalardan korur.
• Kuş ve sürüngenlerde bulunur.dış döllenme yapan balık ve kurbağa gibi canlılarda gelişmemiştir.
• Plasentalı memelilerde göbek bağı oluşumuna katılır.

ALLANTOYİS KESESİ:

• Embriyonun oluşturduğu  artıkları depolar.
• Dış döllenme yapanlarda embriyo,artık maddeleri difüzyonla dış ortama verdiğinden allantoyis yoktur.
• Plasentalı memelilerde artıklar,anne aracılığı ile embriyodan uzaklaştırılır.Allantoyis körelmiştir.
• Koryonla birlikte gaz alış-verilini sağlar.

VİTELLÜS KESESİ:

• Embriyoya besin sağlar.
• Bütün omurgalılarda vardır.
• Embriyonik gelişimini yumurtada tamamlayanlarda (kuş ve sürüngenlerde) büyük,kurbağa ve balıklarda ise küçüktür.
• Memelilerde beslenme plasenta ile sağlandığından vitellüs çok küçüktür.
• Keseli memelilerde ,yumurtadaki vitellüs azdır.Embriyo tam gelişmeden doğar.Annenin kesesinde sütle beslenerek gelişimini tamamlar.
• Kurbağalarda vitellüs kesesindeki besin embriyo gelişimi için yeterli değildir.Embriyo tam gelişemeden yumurtadan çıkar gelişimini yumurta dışında tamamlar ve başkalaşım geçirir.(metamorfoz)

YUMURTA KABUĞU:

• Sürüngen,kuş ve böceklerde yumurtayı dıştan sarar.
• Sürüngen ve kuşlarda koryonun etrafında kalsiyum  karbonattan meydana gelmiştir.
• Yumurtayı sıcak ,soğuk ve mekanik etkilerden korur.
• Gaz alışverişini engellemez

• Kabuk , embriyonik bir örtü değildir.

Canlılar embriyolarını koruma ve besleme şekillerine göre 3’ e ayrılır.

OVİPAR CANLILAR:

• Embiyonun beslenmesini  ve korunmasını yumurta sağlar.

Balık

Kurbağa

Sürüngen

Kuş

Gagalı memeliler.

OVOVİVİPAR CANLILAR:

• Embriyonun beslenmesini yumurta , korunmasını ana canlı sağlar.
• Köpek balığı

VİVİPAR CANLILAR:

• Embriyonun korunması ve beslenmesi ana canlı tarafından sağlanır.
• Plasentalı memeliler.

PLASENTALI MEMELİLERDE ÜREME SİSTEMİ:

•  Memeliler üreme açısından 3 gruba ayrılır:

Gagalı Memelilerde:

• Yumurtaları en büyük memeli grubudur.
• Gelişimlerinin  çoğu yumurta içinde olur.
• Örnek:Ornitourex

Keseli  Memelilerde:

• Gelişeme özel bir kesede devam eder.
• Örnek: Kanguru,Koala (keseli ayı)
• Gagalı ve keselilerde plasenta yoktur.

Plasentalı  Memelilerde:

• Embriyo rahim çevresine bağlanır. Göbek bağı ve plasenta oluşturur.
• Yumurta küçüktür.
• Örnek: İnsan,İnek,Keçi……